سید مرتضی زاهدی

دمای پایین یک روش موثر برای حفظ کیفیت محصول در طول دوره پس از برداشت است، ولی با توجه به حساسیت خیار به سرمازدگی، استفاده از تکنیک های مناسب برای کنترل سرمازدگی میتواند روشی مؤثر باشد. در همین راستا به منظور بررسی مطالعه به کارگیری ملاتونین در کنترل آسیب سرمازدگی (CI) در محصول خیار (Cucumis sativus L.) آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار انجام شد. فاکتورها شامل زمان های مختلف ذخیره سازی (شاهد (روز اول)، 4 روز، 8 روز و 12 روز) و غلظت های مختلف از ملاتونین (1، 10 و 100 میکرومولار) به همراه شاهد بود. خواص کمی و کیفی مانند فنیل آلانین، فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی (کاتالاز، سوپراکسیددیسموتاز، آسکوربات پراکسیداز و لیپواکسیژناز)، آنتی اکسیدان کل، مالون دی آلدهید، محتوای فنول، پروتئین کل، نشت الکترولیت، مواد جامد محلول کل و سفتی میوه برای هر تیمار در آزمایشگاه ارزیابی و مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس بیانگر واکنش معنی دار تمامی صفات نسبت به زمان ذخیره سازی (به جز فنول، مواد جامد محلول کل)، غلظت های مختلف ملاتونین (P<0.01) و اثر متقابل این دو عامل (به جز فنیل آلانین، آنتی اکسیدان کل) بود. مقایسه اثر متقابل سطوح مختلف ملاتونین در زمان های مختلف ذخیره سازی نشان می دهد که در هر غلظت از ملاتونین با افزایش زمان نگهداری تا 8 روز محتوای فنول، فعالیت آنزیم کاتالاز و لیوپواکسیژناز روندی افزایشی و پس از آن کاهشی داشت. در سوپراکسید دیسموتاز و پروتئین کل این افزایش تحت اثر متقابل تا زمان 4 روز نگهداری بود و پس از آن روندی کاهش نشان داد. همچنین نتایج اثر متقابل ملاتونین در ذخیره سازی نشان می دهد که در هر غلظت از ملاتونین با افزایش زمان انبارداری تا زمان 12 روز نگهداری، مقدار مالون دی آلدهید و نشت الکترولیت روندی افزایشی نشان دادند اما سفتی میوه دارای روندی کاهش بود. مقدار ماده جامد محلول نیز در هر غلظت از ملاتونین با افزایش زمان ذخیره سازی کاهش داشت که این کاهش در تیمار شاهد مشهودتر بود. نتایج کلی از این بررسی نشان می دهد که هرچند در هر سطح از غلظت ملاتونین با افزایش زمان نگهداری تا 12 روز، فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی و سفتی میوه کاهش داشت اما در کل تیمار ملاتونین تا حدودی توانست مقاومت میوه های خیار را به ذخیره سازی در طول انبار سرد افزایش دهد