امین عباسی

به‌منظور ارزیابی اثرات مؤلفه‌های تغییر اقلیم بر کارایی فتوسنتزی و عملکرد دانه چهار رقم گندم دیم (سرداری، اوحدی، واران و ایوان)، آزمایشی در دو شرایط محیط کنترل‌شده و مزرعه در سال زراعی 1401-1400 اجرا شد. در محیط کنترل‌شده آزمایش دوبار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی شامل دما (دمای معمولی 3±25 درجه سانتی‌گراد و دمای افزایش‌یافته 3±34 درجه‌ سانتی‌گراد) در کرت‌های اصلی، دی‌اکسید کربن (380 تا 480 و 800 تا 900 قسمت در میلیون) در کرت‌های فرعی و تنش خشکی (50 درصد آبیاری نرمال و نرمال) در کرت‌های فرعی فرعی قرار گرفتند. در مزرعه آزمایش کرت‌های خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تاریخ کاشت 15، 30 مهر و 15 آبان ماه در کرت‌های اصلی و ارقام در کرت‎های فرعی اجرا شد. نتایج بخش کنترل شده نشان داد که مؤلفه‌های تغییر اقلیم در همه ارقام فلورسانس حداکثر را کاهش داده و منجر به فعال‌شدن مسیر خاموشی غیر فتوشیمیایی و انرژی پخش حرارتی از طریق چرخه زانتوفیل شد و نرخ انتقال الکترون کاهش یافت. اثر متقابل دما و دی‌اکسیدکربن بالا در همه ارقام و تیمار دمای بالا در ارقام سرداری، اوحدی و ایوان نرخ انتقال الکترون را افزایش داد. در مزرعه عملکرد دانه تحت تاثیر رقم و اثر متقابل رقم × ژتونیپ قرار نگرفت. در تاریخ کاشت اول عملکرد دانه نسبت به تاریخ کاشت دوم 23 درصد و تاریخ کاشت سوم 100 درصد بیشتر بود. نتیجه‌گیری شد ارقام گندم دیم باوجود شرایط تنش، سازگاری مناسبی به تغییرات اقلیمی با دفع انرژی درون سیستم‌ فتوسنتزی می‌توانند داشته باشند.