چکیده کمبود آب رشد و نمو گیاهان زراعی را بهطور گسترده در مناطق نیمهخشک تهدید میکند. همزیستی گیاهان با میکروارگانیسمهای مفید خاک یکی از راهکارهای سازگاری آنها با تنشهای محیطی است. در این پژوهش اثر تلقیح بذر ژنوتیپهای کلزا با قارچ شبه میکوریزا روی برخی شاخصهای عملکردی و فیزیولوژیکی در (Arthrobacter siccitolerans) و باکتری محرک رشد (Piriformospora indica) 19 ) و روغن کلزا / شرایط بدون تنش و تنش خشکی طی دو سال بررسی شد. نتایج نشان داد، تنش خشکی باعث کاهش عملکرد دانه (% 5 23% ) شد. درحالیکه فعالیت و مقدار شاخصهای فیزیولوژیکی (آنزیمهای کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز، آسکوربات پراکسیداز و مالون ) تحت شرایط تنش باعث کاهش فعالیت A. siccitolerans و باکتری P. indica دی آلدهید و پرولین) را افزایش داد. تیمار بذر با قارچ آنزیمها و مقدار پرولین و بهبود عملکرد دانه و روغن در مقایسه با آبیاری نرمال شد. هر چند اثر تعدیلی باکتری و قارچ روی صفات مورد مطالعه شبیه بود ولی اثر قارچ روی پرولین و عملکرد روغن بارزتر بود. همچنین تحت شرایط آبیاری نرمال نیز کاربرد این میکروارگانیسمها باعث کاهش فعالیت آنزیمها و مقدار پرولین شد. نکته قابل توجه اینکه تغییرپذیری زیاد محتوی پرولین استفاده از آن را بهعنوان شاخص ارزیابی تنش در تیمارهای زیستی نیز معرفی میکند. در کل نتایج نشان داد که با وجود تفاوت در پاسخ ژنوتیپها به تیمارها، کاربرد هر دو میکروارگانیسم باعث افزایش عملکرد دانه و عملکرد روغن تحت هر دو شرایط آبیاری نرمال و تنش خشکی شد و میتوان از این تیمارهای جهت تعدیل اثر تنش خشکی ژنوتیپهای کلزا استفاده کرد.
