عباس رضائی

برآورد دقیق تبخیروتعرق (ET) به عنوان یکی از مؤلفه های اصلی چرخه هیدرولوژی، دارای اهمیت فراوانی در برنامه ریزی آبیاری، مدیریت منابع آب، شبیه سازی تولید محصولات کشاورزی و بهبود کارایی مصرف آب در گیاهان است. جامع ترین مدل ارائه شده برای برآورد ETO در سال های اخیر مدل پنمن-مانیث فائو (FPM) است. مشکل بزرگ این مدل نیاز به متغیرهای متعدد هواشناسی است. کارشناسان فائو در شرایط کمبود متغیرهای هواشناسی استفاده از مدل هارگریوز را توصیه نموده اند. در این پژوهش کارایی مدل هارگریوز در رابطه با میانگین سرعت باد موردبررسی قرار می گیرد. ابتدا ایستگاه هایی با متغیرهای موردنیاز مدل FPM در پنج نوع آب وهوای (خیلی خشک، خشک، نیمه خشک، نیمه مرطوب و مرطوب) ایران بر اساس شاخص خشکی یونسکو در نظر گرفته شد. مدل FPM به عنوان مرجع مقایسه و معیارهای NRMSE جهت صحت سنجی مورداستفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد در آب وهوای خیلی خشک ایران در محدوده میانگین سرعت باد از 1.93 تا کمتر از 2.27 متر بر ثانیه مدل هارگریوز قابل توصیه است. برای تصمیم گیری قطعی در سرعت های کمتر از 1.93 متر بر ثانیه به داده های دیگر کشورها نیاز است. در آب وهوای خشک هیچ روند خاصی بین میانگین سرعت باد و مدل هارگریوز وجود ندارد. در آب وهوای نیمه خشک در محدوده سرعت باد روزانه 0.64 تا 3.78 از 30 ایستگاه فقط 4 ایستگاه مدل هارگریوز کارایی نداشت که دلیل خاصی برای آن ها یافت نشد. درمجموع برای آب وهوای نیمه خشک مدل قابل توصیه است. در آب وهوای نیمه مرطوب ایران با میانگین سرعت باد 1.04 تا 1.83متر بر ثانیه مدل هارگریوز برای تمام ایستگاه های موجود قابل قبول بوده است. در آب وهوای مرطوب شمال ایران با میانگین سرعت باد بین 1.17 تا 1.64 متر بر ثانیه (تا ارتفاع 23 متر از سطح دریا) مدل هارگریوز نتایج قابل قبول داشته است. در ایستگاه مریوان (شمال غرب) با ارتفاع 1287 متر مدل کارایی نداشت. جهت روند یابی قطعی مناطق مرطوب مرتفع نیاز به مطالعه بیشتر با داده های سایر کشورها است.