چکیده مبسوط یشهای و منبع اصلی شکر بوده و بیشترین قابلیت کشت را در مناطق معتدل ایران .L vulgaris Beta )یکی از محصوالت مهم ر مقدمه و هدف: چغندرقند ) دارد و یکی از کانونهای اصلی کشت این محصول در ایران استان آذربایجان غربی بوده که سهم عمدهای از تولید را در کشور بهخود اختصاص داده است. یکی از مهمترین عوامل محدودکننده رشد و کاهش عملکرد چغندرقند، بیماری رایزومانیا میباشد. توجه به این که کاربرد برخی از روشهای زراعی از جمله تاریخ کاشت، روش آبیاری و تناوب زراعی، روشهای شیمیایی و روش های بیولوژیکی در مبارزه با بیماری چندان سودمند نیستند، لذا استفاده از ارقام مقاوم رقم دیپلوئید منوژرم هیبرید نسبتاً مقاوم به نام Rizor تهیه شد. با کشت این هیبرید عملکرد چغندرقند در زمینهای آلوده، به میزان قابلتوجهی افزایش یافت. بهعنوان بهترین و تنها راه مبارزه با این بیماری پیشنهاد شده است. تاکنون مطالعات متعددی در زمینه دستیابی به ارقام مقاوم به بیماری انجام شده است. اولین نیا با اهداف بهنژادی از جمله عملکرد و اجزا ی عملکرد بررسی تنوع ژنتیکی ا ین گیاه استراتژیک، بهنژادگران را در شناسایی منابع ژنتیکی مقاوم به بیماری رایزوما های مختلف چغندرقند و چگونگی روابط این تفاوتها با عملکرد بالقوه آنها در بهبود و پیشرفت عملکرد . آگاه ی از اختالف و تنوع بین ژنوتی پ نماید کمک می ارقام جدید بسیار حیاتی است. از آنجاییکه در رگرسیون چند متغی ره اثرات متقابل در بین متغیرها وجود دارد. ممکن است یک متغی ر در کنار برخی از متغ یرها داری بر عملکرد دارند انتخاب گردند. دار نباشد. بههمین علت الزم است متغیرهای مهمی که تأثیر معنی یگر از متغی رها معن ی دار باشد، اما در کنار برخی د معنی در این راستا این تحقیق بهمنظور ارزیابی ارقام داخلی و خارجی اصالح شده چغندرقند تحت شرایط وجود بیماری رایزومانیا در شرایط آب و هوایی شهرستان میاندوآب انجام گرفت. مواد و روشها: آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی میاندوآب در موقعیت جغرافیایی 46 درجه و 90 دقیقه طول شرقی و 36 درجه و 58 دقیقه عرض شمالی و در ارتفاع 1314 متری از سطح دریا به مرحله اجرا در آمد. مواد آزمایشی شامل 12 10 ژنوتیپ داخلی همراه با 1 ژنوتیپ مقاوم خارجی و 1 ژنوتیپ حساس داخلی( بود. در این بر رسی ژنوتیپهای مورد مطالعه در معرض ژنوتیپ چغندرقند ) آلودگی طبیعی منطقه قرار داده شدند و سپس نسبت به تعیین درصد آلودگی ارقام به بیماری اقدام شده و سطح مقاومت و حساسیت هر ژنوتیپ بر اساس درصد آلودگی مشخص گردید. عملیات آمادهسازی زمین قبل از اجرای آزمایش شامل شخم، دیسک و تسطیح و کرتبندی مزرعه بهطور یکسان صورت گرفت و کودهای فسفر و پتاس بر اساس نتایج آزمون تجزیهی خاک در زمان آمادهسازی زمین و کود نیتروژن بهصورت پای بوته و بهصورت استارتر مصرف شد. فاصله بذر بین ردیفها 60 و روی ردیف 15 سانتیمتر در نظر گرفته شد. اندازه هر کرت شامل 3 خط کاشت بهطول 8 متر بود. عملیات زراعی شامل آبیاری، مبارزه با آفات و بیماری ها و کولتیواتور زنی در حد نیاز انجام گرفت. بعد از برداشت محصول صفات عملکرد ریشه، درصد قند خالص بهروش پالریمتری، درصد قند ناخالص، عملکرد قند خالص، عملکرد قند ناخالص، درصد استحصال و درصد قند مالس اندازهگیری شد. یافتهها: بر اساس نتایج حاصل از تجزیه واریانس دادهها، بین ژنوتیپها از نظر کلیه صفات اختالف معنیداری مشاهده شد. با توجه به نتایج حاصل از مقایسات 11 درصد کمترین و در عینحال مقاومترین رقم و ژنوتیپ 010SBSI میانگین صفات، از بین ژنوتیپهای مورد مطالعه، ژنوتیپ 31914 )رقم داخلی( با /97 )شاهد حساس- داخلی( با /37 79 درصد بیشترین درصد آلودگی و حساسترین رقم نسبت به بیماری رایزومانیا شناخته شدند. در این مطالعه، ضرایب همبستگی شاخص درصد آلودگی با صفات عملکرد ریشه، درصد قند ناخالص، درصد قند خالص، عملکرد قند ناخالص، عملکرد قند خالص و ضریب استحصال رابطه منفی و معنیدار در سطح احتمال یک درصد داشت در حالیکه با صفت قند مالس رابطه مثبت و معنیداری در سطح احتمال یک درصد دارا بود. همچنین شاخص شدت آلودگی با صفت عملکرد قند خالص، قند مالس، پتاسیم و ازت مضره رابطه مثبت و معنیداری را در سطح یک درصد نشان داد. بر اساس نتایج تجزیه 68 درصد از تغییرات عملکرد قند خالص را تبیین کردند، همچنین درصد / رگرسیون گام به گام، درصد آلودگی ریشه، درصد استحصال قند و درصد قند ناخالص 7 آلودگی ریشه اثر مستقیم منفی و درصد استحصال قند و درصد قند ناخالص اثر مستقیم مثبت بر تغییرات عملکرد شکر سفید داشتند. نتیجهگیری: در این مطالعه اگرچه ژنوتیپ 030SBSI حداکثر خصوصیات کمی و کیفی را نشان داد اما کمترین درصد آلودگی ریشه برای ژنوتیپ 31914 ثبت شد، پس از آزمونهای تکمیلی ژنوتیپ 31914 میتواند بهعنوان منبع ژنتیکی مقاوم به رایزومانیا مورد استفاده قرار گیرد، همچنین در این بررسی درصد قند ناخالص بیشترین تأثیر مثبت را بر عملکرد شکر سفید داشت، بنابراین گزینش ژنوتیپها با درصد قند ناخالص باال میتواند منجر به دستیابی به ارقامی با عملکرد شکر سفید باال شود.
