حمید حاتمی ملکی

مقدمه: تنشهای غیرزیستی بهعنوان عوامل اصلی محدودکننده بهرهوری در کشاورزی شناخته میشوند. در عصر حاضر، با توجه به تغییرات مداوم اقلیمی، درک جنبههای مولکولی مرتبط با پاسخ گیاهان به این تنشها از اهمیت باالیی برخوردار است. ظهور فناورهای اُمیکس، راهبردهای کلیدی را برای ارتقای تحقیقات مؤثر در این حوزه ارائه میدهد و تحقیقات را از مدلهای مرجع به سمت گونهها و ژنوتیپهای متنوع مقاوم و حساس گسترش میدهد. با استفاده از رویکردهای چند سطحی یکپارچه، که شامل بررسیهای ژنومیکس، ترنسکریپتومیکس، پروتئومیکس و متابولومیکس میشوند، میتوان به درک بهتری از فرآیندهای مولکولی مرتبط با پاسخ به تنشهای غیرزیستی دست یافت. در این راستا، بیوانفورماتیک بهعنوان ابزاری اساسی برای تولید، استخراج و یکپارچهسازی دادهها عمل کرده و برای استخراج اطالعات ارزشمند و انجام تحلیلهای مقایسهای ضروری است. مواد و روشها: مقاله حاضر بهعنوان یک مقاله مروری، با استفاده از روش تحلیل محتوا تهیه شده است. این مطالعه بر اساس جستجوی سیستماتیک در پایگاههای داده معتبر علمی شامل PubMed، Science of Web، Scholar Google و Scopus انجام گرفته است. یافتهها: در این مطالعه به بررسی نقش فناوریهای اُمیکس و بیوانفورماتیک در بهبود تحمل گیاهان نسبت به تنشهای غیرزیستی پرداخته شد. در ابتدا، فناوریهای اصلی تولید دادههای مولکولی عظیم و منابع عمومی بیوانفورماتیک مرور شده است. سپس، پایگاههای داده بیوانفورماتیکی مرتبط با تنشهای غیرزیستی مورد بررسی قرار گرفتهاند. همچنین، یافتههای مطالعات بیوانفورماتیکی که به شناسایی ژنهای کلیدی و مسیرهای متابولیکی مرتبط با تحمل به تنشهای غیرزیستی پرداختهاند، به دقت تحلیل شدهاند. نتیجه گیری: منابع بیوانفورماتیکی به محققان این امکان را میدهند که به اطالعات ژنومی، ترنسکریپتومی و پروتئومیکی دسترسی پیدا کنند و یافتههای بیوانفورماتیکی را با دادههای تجربی ترکیب نمایند. این فرآیندها زمینه را برای مدلسازی دقیقتر فرآیندهای دخیل فراهم میسازند و نتایج مطالعات بیوانفورماتیکی میتوانند به شناسایی ژنها و مسیرهای متابولیکی مؤثر در تحمل به تنشهای غیرزیستی منجر شوند. در نهایت، این رویکردهای یکپارچه میتوانند به توسعه استراتژیهای بهنژادی هدفمند برای ایجاد گیاهان مقاوم به تنشهای غیرزیستی کمک کنند و بدین ترتیب بهرهوری کشاورزی را افزایش دهند