هوشنگ سرور گوگ تپه

به منظور برنامه ریزی توسعه فضایی-کالبدی بهینه شهرها مطلوب است که شناختی از روند گذشته توسعه شهر حاصل شده و گسترش فضایی شهر مدل سازی شود تا بتوان بهترین پهنه ها را جهت توسعه آتی شهر انتخاب نمود. در این تحقیق، فرم و الگوی توسعه فضایی-کالبدی شهر مراغه با استفاده از مدل های آنتروپی شانون، هلدرن، ضریب موران، و ضریب جنی مورد سنجش قرار گرفت. همچنین، فرم و الگوی فضایی توسعه آتی شهر با استفاده از مدل هیبرید ماشین های خودکار سلولی- زنجیره مارکوف برای افق سال 2030 شبیه سازی شد. جهت امکان سنجی توسعه فضایی- کالبدی شهر (درونی و بیرونی)، مجموعه ای از متغیرهای طبیعی، کالبدی و انسانی جهت تبیین تنگناها، موانع و فرصت های توسعه بکار گرفته شد. این متغیرها با استفاده از مدل همپوشانی فازی در قالب سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) ترکیب گردیدند.نتایج، نشان دهنده الگوی توسعه افقی و پراکنده شهر مراغه در طی دهه های گذشته، مخصوصا از دهه 1365 تا حال حاضر می باشد. همچنین، کارایی زیاد مدل هیبرید ماشین های خودکار سلولی- زنجیره مارکوف در شبیه سازی رشد فضایی شهر آشکار گردید، به طوری که، با بهره گیری از این مدل می توان به دورنمایی از فرم و روند توسعه کالبدی- فضایی شهر دست یافت. آشکارسازی تغییرات پوشش زمین در طی 13 سال اخیر، نشان می دهد که هرچند گسترش فضایی- کالبدی شهر مراغه بیشتر بروی اراضی بایر شرق منطقه صورت گرفته و در طی این روند بیش از 592 هکتار از اراضی بایر به اراضی ساخته شده تبدیل شده است، با این حال، حدود 320 هکتار از زمین های کشاورزی و باغات نیز در طی این روند تخریب شده و به زیر ساخت و ساز رفته است. با توجه به خروجی های مدل، این روند تا افق سال 2030 نیز تداوم خواهد یافت. بطوریکه در حدود 774 هکتار از زمین های بایر پیرامون شهر و روستاهای اطراف به زیر ساخت و ساز خواهند رفت. همچنین، نزدیک به 417 هکتار از اراضی کشاورزی مرغوب داخل محدوده شهر و پیرامون آن نیز با تداوم روند گذشته، تخریب شده و به اراضی ساخته شده تبدیل خواهند شد. در سال های آتی، توسعه فضایی- کالبدی عمدتا در محدوده داخلی شهر و درنتیجه از نوع درون زا خواهد بود.با توجه با توزیع فضایی زیاد اراضی بایر و ظرفیت افزایش تراکم ساختمانی در محدوده قانونی شهر و روند توسعه اسپرال شهر در طی سال های گذشته، شهر مراغه از پتانسیل زیادی جهت توسعه درونی برخور