هوشنگ سرور گوگ تپه

فضاهای شهری مکانهای مناسبی برای ایجاد فعالیتهای اقتصادی و تداوم آنها در بستر زمان محسوب می شوند. شکل گیری مراکز بازاردر مناطق شهری قدمتی به اندازه خود شهرها دارد. بازارها به عنوان تبلور فضایی فعالیتهای اقتصادی در شهرها از عناصر اصلی شهرها به خصوص شهرهای ایرانی در قبل و بعد از اسلام محسوب می شود.در شهرهای قدیمی ایرانی محلات مسکونی در اطراف بازار سنتی شکل گرفته و توسعه پیدا می کردند. بطور کلی بازار در شهرهای ایرانی علاوه بر نقشهای تولید و توزیع کالاها و خدمات مورد نیاز نقش مهمی در جذب جمعیت و سکونت آنها درمناطق همجوار ایفاء می کرد. می توان گفت که بازار شکل و جهت توسعه شهرها را نیز مشخص می کرد. بعد از ورود الگوهای شهرسازی جدید تحت عنوان مدرنسیم به کشور پس از سالهای 1300 هجری شمسی مراکز تجاری از بازارهای سنتی به حاشیه خیابانها منتقل گردید. اما این مسئله نه تنها موجب کاهش اهمیت بازارها نگردید، بلکه در مناطق اتصال آنها به خیابانها به هسته های مهم تجاری تبدیل شدند. همچنین با اجرای الگوهای شهرسازی جدید در کشور احداث ساختمانهای دولتی همچون مراکز اداری و مالی در حاشیه خیابانها و میادین مهم شهری، هسته های جدیدی در شهرها تولید و در طول زمان به مراکز مهم اداری ، تجاری و مناطق سکونت تبدیل شده اند.در حال حاضر این هسته های با کارکردهای مختلف اداری، تجاری مهمترین مراکز شهری محسوب شده ودر طول روز پذیرای انبوهی بالایی از جمعیت می باشد. بگونه ای می توان گفت که احداث این کاربریها بعنوان محرک و عاملی در ایجاد پویایی شهری محسوب می شد ، به این دلیل که مناطق مشرف به خیابانهای مهم تبدیل به مناطق مسکونی می شدند. وجود مناطق مسکونی در کنار کاربریهای تجاری ، اداری که گاها عناصر تاریخی و گردشگری نیز در آنها مشاهده می شود موجب گردیده این مناطق به یکی از مراکز ثقل جمعیتی در شهرها ، بویژه شهرهای قدیمی و بزرگ تبدیل شود. این تمرکز با حجم انبوهی از سفرهای درونشهری به این مناطق موجب ایجاد مشکلات ترافیک، آلودگی و کمبود پارکینگ و دیگر فضاهای خدماتی می شود. ساماندهی و کاهش مشکلات و فشار از هسته های قدیمی شهرها ایجاب می کند که هسته ها و مراکز شهری جدیدی تشکیل شود. ایجاد مجتمع های تجاری چند منظوره یکی از ابزارهای مهم مدیران وبرنامه ریزان شهری برای تولید هسته های جدید محسوب می شود. توجه همزمان به مولفه های پو