محسن جان محمدی

در دسترس بودن آب یک عامل کلیدی تعیین کننده بهره وری گیاهان زمینی است. بسیاری از مدل های اقلیمی پیش بینی می کنند که تنش آبی به طور فزاینده ای عملکرد کشاورزی را به چالش می کشد و کمبودهای غذایی پیش بینی شده را تشدید می کند. به منظور بررسی تعیین روابط صفات نموی (نیاز بهاره سازی، گلدهی و تغییرات فنولوژیکی) با روند تحمل به تنش انجماد و شناسایی صفات مورفو- فیزولوژیک مرتبط دو آزمایش جداگانه در قالب طرح کرتهای خرد شده بر پایه بلوکهای کامل تصادفی در دو منطقه معتدل سرد (کرج) و سرد (زنجان) در سال زراعی 90- 1389 در شرایط مزرعه اجرا شدند. در این بررسی تعداد 4 لاین نوترکیب (لاین های خالص نسل 7 حاصل از دورگ ساده رقم متحمل پاییزه نورستار با رقم بهاره پیشتاز و 8 لاین ایزوژن (حاصل از 4 بار تلاقی برگشتی نسل F1 با والد بهاره پیشتاز و سه بار خودگشنی) و ارقام مقاوم و حساس والدینی در کرتهای اصلی و دوره های عادت دهی به سرما (7 دوره در کرج و 5 دوره در زنجان) در کرتهای فرعی قرار گرفتند. میزان تحمل به انجماد با استفاده از روش LT50 (حداقل دمایی که در آن 50% بوته ها از بین میروند)، نیاز بهاره سازی بر اساس روشهای شمارش تعداد نهایی برگ و تعداد روز تا گلدهی و تغییرات نموی با بررسی نوک انتهایی ساقه (زمان تشکیل برجستگی دو گانه و مشاهده دیگر تغییرات فنولوژیکی) صورت گرفتند. نتایج بررسی نیاز بهاره سازی بر اساس روش تعداد روز تا گلدهی نشان داد در هر دو منطقه کلیه لاین ها و حتی رقم بهاره پیشتاز دارای نیاز بهاره سازی بوده و طول مدت بهاره سازی کلیه لاین ها به غیر از لاین نوترکیب 11 از رقم والد بهاره پیشتاز بیشتر بود. اما بر اساس روش شمارش نهایی برگ تعداد معدودی از لاینها دارای نیاز بهاره سازی بودند. نتایج بررسی روند LT50 در کرج نشان داد رقم والد پاییزه نورستار، متحمل به تنش انجماد که دارای طولانی ترین نیاز بهاره سازی بود و از بیشترین میزان تحمل (LT50=-26oC) در زمان تکمیل بهاره سازی برخوردار بوده و تحمل خود را نیز برای مدت زیادی در مقایسه با دیگر لاینها نگه داشت. اما لاینهای نوترکیب حاصل از دورگ گیری ساده با ( 12، 13 و 14)که دارای نیاز بهاره سازی کوتاهتری نسبت به رقم نورستار بودند، با حداکثر میزان تحمل به انجماد ((LT50= -24oC از میزان تحمل کمتری نسبت به رقم نورستار ولی از میزان بالای تحمل به انجماد نسبت به لا