منیژه لاله پور

تخلف به معنای هرگونه سرپیچی از قوانین، دستورالعمل ها و ضوابط شهرسازی و ساختمانی می باشد. به رغم مجازات هایی که در ماده 100 قانون شهرداری ایران برای چنین تخلفاتی در نظر گرفته شده است، به نظر می رسد ضمانت اجرایی قابل قبولی برای آن وجود ندارد. از این رو و با توجه به حجم زیاد تخلفات ساختمانی که در شهرهای کشورمان رخ می دهد و تأثیر این گونه تخلفات بر کالبد شهرها، ضرورت و اهمیت پرداختن به این مسئله امری بدیهی به نظر می رسد. هدف پژوهش حاضر بررسی وضعیت تخلفات ساختمانی در سطح مناطق شهری شیراز، علل تخلفات ساختمانی و در نهایت ارائه راهکارهای اساسی جهت مقابله با این مساله می باشد. روش تحقیق حاضر توصیفی-تحلیلی و علی می باشد که، با استفاده از مطالعه کتابخانه ای و میدانی (پرسشنامه و مشاهده مستقیم) انجام گرفته است. تعداد و نوع تخلفات ساختمانی شهر شیراز با استفاده از پرونده های موجود در دبیرخانه کمیسیون ماده 100 استخراج گردید. نتایج تحقیق نشان می دهد که در تعداد تخلفات ساختمانی بین مناطق تفاوت وجود دارد. همچنین در میزان آسیب پذیری نوع تخلفات ساختمانی صورت گرفته در مناطق یازده گانه شهری شیراز نیز اختلاف است. مناطق 3، 2، 7 و 6 به ترتیب رتبه 1 تا 4 را درمیزان آسیب پذیری تخلفات ساختمانی کسب کرده اند. همچنین بررسی نوع تخلفات ساختمانی نشان می دهد که بیشترین تخلفات ساختمانی صورت گرفته در این مناطق تخلف مازاد تراکم می باشد. به غیر از منطقه 7 که به دلیل بافت غیررسمی این منطقه، تخلف احداث بدون پروانه در آن زیاد است. علل و انگیزه های تخلفات ساختمانی با استفاده از مدل تحلیل مسیر (اثر مستقیم و غیر مستقیم) مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج این مدل، سودجویی مالکان و ساخت و ساز کنندگان ( انگیزه کسب سود اقتصادی) با بتای (264/0) در رتبه 1 و عدم توازن نیازها و شرایط ساکنین با استانداردهای ساختمانی با بتای (261/0) در رتبه 2 قرار دارد. بر اساس یافته های این تحقیق می توان گفت که نظارت بیشتر شهرداریها در انجام ساخت و سازها و بالا بردن سطح آگاهی مردم در مورد عواقب ساخت و سازهای غیر مجاز و افزایش مشارکت آنها و همچنین توجه بیشتر به اقشار ضعیف جامعه می تواند تا اندازه زیادی در کاهش تخلفات ساختمانی موثر باشد.