مهدی رحمتی

کیفیت خاک مفهومی است که توانایی دینامیک خاک (به عنوان یک سامانه حیاتی زنده) در یک اکوسیستم و تحت بهره برداری های مختلف را بیان می کند به طوری که علاوه بر حفظ توان تولید بیولوژیکی، کیفیت آب، هوا و سلامت انسان را بهبود بخشد. در بررسی اثرات طولانی مدت کشاورزی حفاظتی، ارزیابی کیفیت خاک یک گام مهم بوده و باید تلاش ها در راستای حفظ امنیت در بخش کشاورزی انجام شود. برای حفظ پایداری کیفیت خاک، ارزیابی شاخص های مؤثر بر آن در دوره های متوالی ضروری به نظر می رسد. با توجه به اهمیت موضوع، اثرات تیمارهای مختلف خاک ورزی حفاظتی و مرسوم بر کیفیت خاک در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی (RCBD) با 5 تیمار شامل کاشت مستقیم در ته ساقه ها (NT1)، کاشت مستقیم در کلیه بقایا (NT2)، گاوآهن قلمی + دیسک (CH)، کم خاک ورزی (MT) و شخم مرسوم (CT) در 4 تکرار از سال 1390 تا سال 1395 در موسسه تحقیقات کشاورزی دیم در تناوب زراعی ماشک-گندم بررسی شد. نمونه برداری ها پس از اتمام پروژه و در بهار سال 1396 انجام شد. در طی مدت زمان پاییز سال 1395 (زمان اتمام پروژه) تا بهار 1396 (زمان نمونه برداری ها)، تمامی کرت ها در شرایط آیش قرار داشتند. نمونه برداری های دست خورده در هر کرت از سه نقطه به صورت نمونه های مرکب از عمق شخم و نمونه های دست نخورده نیز در دو عمق از هر کرت برداشته شدند. پس از انتقال نمونه ها به آزمایشگاه ویژگی های کربن آلی ، واکنش خاک، فسفر قابل دسترس، جرم مخصوص ظاهری، قابلیت هدایت الکتریکی، نسبت جذب سدیم، پایداری خاکدانه ها و بافت خاک به روش های متداول آزمایشگاهی اندازه گیری شدند. در نهایت شاخص کیفیت خاک با استفاده از چهارچوب ارزیابی مدیریت خاک (SMAF) محاسبه و در بین تیمارهای مختلف مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که از نظر جرم مخصوص ظاهری، کربن آلی، نسبت جذب سدیم، واکنش خاک و مقدار نیتروژن در بین تیمارهای مختلف خاکورزی اختلاف معنی داری وجود نداشت ولی اختلاف پایداری خاکدانه ها در بین تیمارهای خاکورزی در سطح احتمال یک درصد معنی-دار شد که بیشترین پایداری برای تیمار کم خاک ورزی و کمترین آن برای تیمار خاک ورزی مرسوم بود. اختلاف بین قابلیت هدایت الکتریکی و فسفر خاک در بین تیمارهای مختلف خاکورزی نیز در سطح احتمال پنج درصد معنی دار بود که در هر دو مورد تیمار کاشت مستقیم در کلیه بقایا بیشترین و تیمار