محمدرضا مرشدلو

باریجه ) Ferula gummosa Boiss ( و آنغوزه ) F. assa-foetida L. ( دو گیاه چند ساله و مونوکارپیک، متعلق به خانواده چتریان هستند و به طور وحشی در ایران رشد میکنند. آنغوزه یک گیاه انحصاری ایران بوده و در دامنههای اغلب صخرهای و آهکی ارتفاعات نقاط مختلف استانهای خراسان، یزد، اصفهان و هرمزگان پراکنش دارد. با این وجود باریجه در ایران، افغانستان و آسیای مرکزی پراکندگی داشته و عمدتا در ارتفاعات بالا رشد میکند. هر دو گونه تولید شیرابه یا الئوگم رزینی )اسانس، صمغ و رزین( با بوی تند و خیلی قوی میکنند که در واقع این شیرابه از بخش بالایی ریشه یا محل طوقه گیاه استخراج میگردد. در برخی از نقاط ایران مانند خراسان، کشاورزان از الئو گم رزین باریجه و آنغوزه به دلیل بوی تند و زننده جهت دور کردن حشرات آفات از باغات و مزارع استفاده میکنند. در طب سنتی ایرانی از الئو گم رزین این دو گونه جهت درمان بیماریهای مختلف از جمله، سرماخوردگی، سرفه، مشکلات گوارشی، اسپاسم و عفونت استفاده میشود. اسانسهای استخراج شده از الئو گم رزین باریجه و انغوزه به روش تقطیر با آب به ترتیب 9 / 7 و 7 / 10 درصد بودند. بر اساس آنالیز GC–MS ، در مجموع 37 ترکیب از اسانس آنغوزه مورد شناسایی قرار گرفت که در این بین (Z)-sec-butyl propenyl disulfide با میزان 43 درصد و (E)-sec-butyl propenyl disulfide با میزان 4 / 34 درصد ترکیبات اصلی اسانس بودند. همچنین در حدود 45 ترکیب از اجزای اسانس باریجه مورد شناسایی قرار گرفت که در این بین آلفا پینن، بتافلاندرن و بتا پینن ترکیبات اصلی اسانس بودند.