محمدرضا مرشدلو

محرک های زیستی همچون عصاره مخمر توانایی القای تغییرات فیزیولوژیکی را در گیاه داشته و علاوه بر دارا بودن نقش دفاعی در گیاهان از مهم ترین روش‌ها برای افزایش تولید متابولیت های ثانویه در گیاه می باشند. به منظور بررسی اثر کاربرد عصاره مخمر و کود آلی بر تولید اسانس و برخی صفات ریخت‌شناسی و بیوشیمیایی بابونه آلمانی آزمایشی در دو سال زراعی 1400 و 1401 به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه ای واقع در شهرستان ارومیه اجرا شد. فاکتور اول کاربرد کود آلی ارگانوماکرومیکرو (محتوای برخی عناصر پرمصرف و کم مصرف) در سه سطح عدم کاربرد، کود آبیاری و محلول‌پاشی و فاکتور دوم شامل محلول‌پاشی عصاره مخمر در چهار غلظت صفر، 5/0، 1، 5/1 گرم در لیتر بود. براساس نتایج به دست آمده ارتفاع بوته با کود آبیاری کود آلی و قطر ساقه، تعداد گل در بوته، تعداد پنجه در بوته و ورن گل در بوته با محلول پاشی کود آلی و کاربرد یک یا 5/1 گرم در لیتر عصاره مخمر بیشترین مقدار را نشان دادند. بیشترین وزن خشک تک بوته (4/35 گرم) با کود آبیای کود آلی و کاربرد 5/1 گرم در لیتر عصاره مخمر و بیشترین عملکرد بیولوژیک (3/557 گرم در مترمربع) با کود آبیاری کود آلی و کاربرد یک گرم در لیتر عصاره مخمر به دست آمد. بیشترین عملکرد کاپیتول با محلول پاشی کود آلی و کاربرد 5/1 گرم در لیتر عصاره مخمر در سال اول (2/614 گرم در مترمربع) و سال دوم (5/609 گرم در متر مربع) به دست آمد. درصد اسانس با محلول‌پاشی کود آلی و غلظت‌های مختلف عصاره مخمر نسبت به عدم کاربرد کود و عصاره مخمر افزایش معنی داری را نشان داد. عملکرد اسانس در سال دوم نسبت به سال اول بیشتر بود و با محلول پاشی کود آلی در سال دوم (2/4 گرم در مترمربع) و یا کاربرد یک گرم در لیتر عصاره مخمر در سال دوم (22/4 گرم در مترمربع) بیشترین مقدار را نشان داد. نسبت اجزای تشکیل دهنده اسانس بابونه آلمانی تحت تأثیر کاربرد ارگانوماکرومیکرو، عصاره مخمر و سال تغییراتی را نشان دادند و در هردو سال 22 ترکیب در اسانس بابونه شناسایی شدند. بیشترین درصد α -bisabolol oxide A در سال اول با محلول پاشی کود ارگانوماکرومیکرو و عدم کاربرد عصاره مخمر (45 درصد) و در سال دوم با کاربرد 1 گرم در لیتر عصاره مخمر بدون کاربرد کود آلی (42/43 درصد) به دست آمد. در حالی که، بیشترین درصد Chamazulene در سال اول با محلول‌پاشی کود آلی و کاربرد 5/0 گرم در لیتر عصاره مخمر (64/14 درصد) و در سال دوم، با کود آبیاری کود آلی و کاربرد 5/1 گرم در لیتر عصاره مخمر (44/19 درصد) ثبت شد. محتوای کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل a+b و کارتنوئید تحت تأثیر کاربرد کود آلی و همچنین عصاره مخمر نسبت به شاهد افزایش نشان دادند. بیشترین محتوای فنل با محلول‌پاشی کود آلی و کاربرد یک گرم در لیتر عصاره مخمر در سال اول (7/961 میکروگرم بر میلی گرم وزن تر برگ) به‌دست آمد. تیمارهای کود آبیاری کود آلی و کاربرد یک گرم در لیتر عصاره مخمر و محلول‌پاشی کود آلی و کاربرد 5/0 گرم در لیتر عصاره مخمر بیشترین محتوای پروتئین را داشتند. به‌طورکلی نتایج نشان داد که کاربرد کود آلی ارگانوماکرومیکرو و عصاره مخمر در بهبود صفات مورفولوژیکی و بیوشیمیایی بابونه آلمانی تأثیر گذار هستند و می‌توانند در بهبود رشد گیاه و فراهم نمودن شرایط مناسب برای افزایش عملکرد و تولید اسانس در بابونه مفید باشند.