ناصر صباغ نیا

اصلاح نباتات یکی از صور تکامل است که قوانین حاکم بر آن شبیه قوانین حاکم بر تکامل طبیعی است اما با این تفاوت که سیر تکاملی مصنوعی سریعتر است، زیرا انسان روند تکامل را کنترل می کند در حالی که تکامل طبیعی تصادفی صورت می گیرد. در دوره های مختلف توجه اصلاح گران به گیاهان صنعتی جلب شده است لذا گیاهانی مورد اصلاح قرار می گیرند که دارای منافع تجاری از قبیل انرژی زا بودن یا داشتن ترکیبات شیمیایی مخصوص باشند. زارعین و اصلاح گران به عملکرد و پایداری توجه دارند. عملکرد به ظرفیت ژنتیکی رقم وابسته است یعنی ژنهای مفیدی دارد که در جریان اصلاح به آن وارد شده است. پایداریِ عملکرد به ظرفیت رقم از نظرِ واکنش در شرایط محیطی متفاوت، بستگی دارد. قابلیت برخی از ارقام زراعی که بتوانند به خوبی در شرایط متفاوت محیطی رشد و نمو نمایند، مورد توجه بسیار است و این امر موجب شده که در برنامه های اصلاحی بر پایداری فنوتیپی تأکید گردد. معمولاً اصلاح گران سعی می کنند ژنوتیپ هایی را انتخاب کنند که از پایداری و عملکرد بالایی در تمام سال ها و مکان ها برخوردار باشند. اثر متقابل ژنوتیپ و محیط یا به اصطلاح امروزی برهمکنش رقم زراعی با محیط کشت یکی از مسائل مهم در مطالعات صفات کمّ در اصلاح نباتات می باشد زیرا این اثر تفسیر آزمایشات را پیچیده و پیش بینی را مشکل می سازد و اهمیت اثر متقابل ژنوتیپ در محیط برای اصلاح گران شامل نیاز به ایجاد ارقام جدید برای اهداف خاص، نیاز بالقوه برای ارقام خاص در مناطق جغرافیایی مختلف اختصاص مؤثر منابع برای آزمون ژنوتیپ ها در محیطهای هدف مختلف و اطلاع از ثبات محیطی ژنوتیپ ها هنگامی که نوسانات در شرایط رشد گیاه وجود دارد، است. هدف از نگارش این کتاب، مطالعه مفاهیم مختلف مرتبط با اثر متقابل ژنوتیپ و محیط، پایداری، سازگاری و روش های آماری مختلف تجزیه پایداری و مطالعه اثر متقابل ژنوتیپ و محیط اعم از روشهای تک متغیره و چند متغیره پارامتری و روشهای ناپارامتری می باشد. همچنین روابط بین این روشهای پایداری مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد تا ویژگی های مختلف آنها مشخص شده و بتوان برای شرایط مختلف روش های موثری را پیشنهاد نمود تا کارایی مناسب و قابل قبولی باشند.