کیده مبسوط مقدمه و هدف: کاربرد اصلی گندم دوروم در تولید سمولینا (آرد ماکارونی) بهواسطه پروتئین زیاد و گلوتامین قوی، برای تولیدات ماکارونی می باشد. توسعه صنعت ماکارونی به همراه افزایش تقاضا برای آن و مساعد بودن شرایط آب و هوایی در بسیاری از نقاط ایران، مستلزم پژوهش های بیشتر، بهویژه در زمینه به نژادی گندم دوروم با آگاهی از تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های مورد بررسی است. مواد و روش ها: مواد گیاهی مورد استفاده در این آزمایش شامل 18 ژنوتیپ پاییزه گندم دوروم بود که در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مغان واقع در شهرستان پارس آباد استان اردبیل در شرایط دیم مورد ارزیابی قرار گرفت. تعداد 32 صفت فنومورفولوژیکی و زراعی در آزمایشگاه و مزرعه اندازه گیری شدند. یافته ها: اختلاف بین ژنوتیپ های مورد مطالعه برای اکثر صفات معنی دار بود. مقایسه میانگین صفات برای ژنوتیپ های گندم دوروم در صفات مهم نظیر عملکرد کل دانه، بیوماس کل، عملکرد پنجه های بارور، وزن سنبله اصلی، تعداد برگ، طول سنبله و طول پدانکل، دو ژنوتیپ را بهعنوان ژنوتیپ های برتر معرفی نمود. عملکرد کل دانه با برخی صفات نظیر وزن سنبله اصلی، تعداد سنبلچه، تعداد دانه در سنبله، تعداد دانه در پنجه بارور، عملکرد پنجه های بارور و وزن ریشک همبستگی مثبت معنی داری داشت. تجزیه خوشه ای، 18 ژنوتیپ گندم دوروم را به سه گروه منتسب کرد. خوشه اول شامل هفت ژنوتیپ، خوشه دوم دارای سه ژنوتیپ و در نهایت خوشه سوم نیز در برگیرنده هشت ژنوتیپ بود. خوشه سوم از لحاظ صفات ارتفاع بوته، طول سنبله، طول پدانکل، تعداد برگ، قطر ساقه، تعداد پنجه بارور، وزن تک بوته، وزن سنبله اصلی، تعداد سنبلچه، تعداد دانه در سنبله، تعداد دانه در پنجه بارور، عملکرد پنجه های بارور، طول ریشک، وزن ریشک، عملکرد کاه، طول برگ پرچم، عرض برگ پرچم، عملکرد کل دانه، بیوماس کل و عملکرد کاه کل، ارزش بالاتر از میانگین داشت. بنابراین ژنوتیپ های این گروه را می توان برای بهبود عملکرد دانه مورد استفاده قرار داد. در تجزیه به مولفه های اصلی، سه مولفه اول 68/28 درصد از تنوع کل را توجیه کردند. برای مولفه اول وزن تک بوته، وزن سنبله، عملکرد پنجه های بارور، عملکرد کاه، عملکرد کل دانه و بیوماس کل کرت دارای ضرایب مثبت بالا بودند. با توجه به تجزیه به مو
