سابقه و هدف: خشک شدن دریاچه ارومیه و پسروی سواحل آن منجر به برجای ماندن پهنه وسیعی از اراضی شور در اطراف آن گردیده است. از آن جایی که خاک ها نشانههای محیطی که در آن تشکیل و تکامل یافته اند را در خود ثبت می کنند، مطالعه خاکها در مجاورت دریاچههای خشک شده، میتواند اطلاعات ارزشمندی از گذشته منطقه و شرایط اقلیمی آن دوران در اختیار قرار دهند. بنابراین هدف از انجام این پژوهش، بررسی شواهد تغییرات سطح دریاچه ارومیه با مطالعه خاکهای تکامل یافته در حاشیه جنوب شرقی آن بود. مواد و روش ها: برای انجام این پژوهش یک برش عمود بر دریاچه ارومیه در حاشیه جنوب شرقی آن در دشت بناب انتخاب شد. سپس هفت خاکرخ با شرایط تکاملی مختلف براساس واحدهای ژئومورفیک و فاصله از دریاچه ارومیه انتخاب، حفر و تشریح شدند. پنج خاکرخ در سطوح مختلف پلایای دریاچه ارومیه و دو خاکرخ در دشت بناب واقع شدند. از تمامی افقهای مشخصه نمونه خاک جمعآوری گردید و برخی از تجزیههای فیزیکوشیمیایی بر روی نمونه های خاک انجام شد. از برخی از افقهای پدوژنیک نیز نمونه دست نخورده برای مطالعات میکرومورفولوژی تهیه گردید. همچنین مطالعه کانیشناسی برخی از افقهای مشخصه نیز صورت گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد از میان خاکرخهای مطالعه شده، خاکرخ های 1 الی 5 دارای خاک شور و خاک دفن شده بودند و تکامل آن ها تحت تأثیر رسوبات و نوسانات ناشی از دریاچه ارومیه بوده است. در تمامی این پنج خاکرخ، در خاک دفن شده، درجات مختلفی از تکامل مشاهده شد که نشان دهنده دوره زمانی متفاوت خروج آن ها از زیر آب، پیش از دفن شدگی مجدد با رسوبات دریاچه ای بود. تا خاکرخ 3، با دور شدن از دریاچه ارومیه، خاک های دفن شده، تکامل بیش تری نسبت به خاک روئین نشان دادند و این بیانگر جوان بودن خاک در بالای این خاکرخ ها بود. مطالعه 105 سانتی متری خاکرخ 2 نشان داد که خاکدانه سازی و - میکرومورفولوژیکی افق کلسیک دفن شده در عمق 50 جداشدگی در این افق به خوبی اتفاق افتاده است و پوششها و پرشدگیهای آهکی در دیواره و داخل منافذ مشاهده شد. در خاک دفنشده در خاکرخ 3، علاوه بر تکامل افق کلسیک، تشکیل اسمکتیت به صورت نوتشکیلی نیز مشاهده شد. در خاکرخ های 4 و 5، خاک روئین نیز همانند خاک دفن شده تکامل خوبی داشت و این نشان داد که این بخش ازمنطقه مطالعاتی برای زمان نسبتاً طولانی تحت تأثیر فرایندهای خاکسازی
