سمیرا خدایاری

کرم خراط یا پروانه فری با نام علمی(Lepidoptera: Cossidae) Zeuzera pyrina L. یکی از مهمترین آفات چوبخوار کشور است که خسارت آن از اواخر دهه 70 به دلیل بروز خشکسالی های متوالی گسترش یافته است. خسارت آفت با نفوذ لاروهای سن یک به سرشاخه های غیرخشبی شروع شده و با گذر زمان و افزایش سن لارو افزایش می یابد و در نهایت منجر به خشکیدن گیاه می گردد. از آنجا که میزبان های اصلی این آفت جزو گیاهان دائمی مثمر و غیرمثمر هستند و رسیدن میزبان به آن مرحله از رشد زمان زیادی را می برد بنابراین خسارت وارده توسط این آفت گاها غیرقابل جبران است. در میان گیاهان دائمی مثمر، گردو مهمترین میزبان این آفت بوده و در شهرستان مراغه به عنوان یکی از قطب های تولید این محصول به فراوانی یافت می شود. این آفت بسته به شرایط هر سه سال 2 نسل یا هر دو سال یک نسل دارد و زمستان را به صورت لاروهای سنین مختلف درون شاخه یا تنه درختان میزبان می گذراند. از اواسط بهار لاروهایی که رشدشان کامل شده تبدیل به شفیره شده و از حدود دو هفته بعد شب پره ها ظاهر می شوند، سپس جفتگیری کرده و بلافاصله تخمریزی می کنند. شناخت بیشتر این آفت با بررسی فرم زمستان گذران آن و تعیین ترکیباتی که برای مقابله با سرما استفاده می کند میسر خواهد شد. لذا در این تحقیق، ترکیب های محافظ سرما در لاروهای زمستان گذران جمع آوری شده از تنه درختان گردو در باغ های شهرستان مراغه طی ماه های آبان 1399 تا فروردین 1400 به کمک دستگاه HPLC شناسایی شد و روند تغییرات آن ها مورد بررسی قرار گرفت تا چگونگی سرماسختی آن ها در دماهای پایین مشخص گردد. نتایج بررسی ها ترکیبات ترهالوز و سوربیتول را به عنوان مهمترین ضدیخ های این آفت نشان داد. غلظت این ترکیبات در ماه های دی، بهمن و اسفند چندین برابر افزایش یافت و در فروردین ماه کاهش پیدا کرد و به ترتیب از 09/0±15/1 و 08/0±07/2 میلی گرم بر گرم در آبان ماه به 44/0±73/11 و 51/0±94/13 میلی گرم بر گرم در بهمن ماه و 14/0±16/3 و30/0± 93/6 میلی گرم بر گرم در فروردین رسید. اینوزیتول هم ترکیب دیگری بود که در دی ماه غلظت آن بیش از سایر ماه ها بود و از 03/0±21/0 میلی گرم بر گرم در آبان ماه به 05/0±65/0 میلی گرم بر گرم در دی ماه رسید. غلظت گلوکز در ماه های مختلف در نوسان بود ولی روند خاصی را نشان نداد و بیشترین آن در دی ماه مشاهده شد (38/0±36/