صالح شهابی وند

گیاه بذرالبنج (Hyoscyamus niger) گیاه علفی و چند ساله از خانواده سیب زمینی بوده که مانند دیگر گیاهان این خانواده نظیر شابیزک و تاتوره، بطور انحصاری تروپان آلکالوئیدهای دارویی هیوسیامین و اسکوپولامین را تولید می کند. این ترکیبات ارزشمند دارویی، دارای اثرات آنتی کولینرژیک بوده و مهارکننده رقابتی استیل کولین، ضد اسپاسم و آرام بخش می باشند. یکی از راهکارهای مقرون به صرفه جهت افزایش تولید ترکیبات موثره در گیاهان دارویی، استفاده از الیسیتورهای زیستی و غیرزیستی می­باشد. در این پژوهش، اثر قارچ Piriformospora indica و مخمر Yarrowia lipolytica بر میزان رشد و تولید تروپان آلکالوئیدهای دارویی و فعالیت آنزیم­های آنتی اکسیدان مورد بررسی قرار گرفت. گیاهچه های بذرالبنج، به مدت دو هفته در محیط کشت حاوی قارچ و مخمر قرار داده شدند. نتایج افزایش میزان وزن­ تر و فعالیت آنزیم­های آنتی اکسیدان کاتالاز، آسکوربات پراکسیداز و گایاکول پراکسیداز در گیاهچه­های تیمار شده با قارچ و مخمر نسبت به گیاهچه­های شاهد را نشان داد. میزان هیوسیامین در اندام هوایی و میزان اسکوپولامین هم در ریشه و هم در اندام هوایی گیاهچه­های تیمار شده با قارچ اندوفیت نسبت به گیاهچه های شاهد افزایش معنی دار یافت. همچنین میزان اسکوپولامین در ریشه و بخصوص اندام هوایی گیاهچه­های تیمار شده با مخمر، بطور قابل توجهی در مقایسه با گیاهچه­های شاهد افزایش نشان داد. بنابراین، قارچ P. indica و مخمر Y. lipolytica، می­توانند بعنوان الیسیتور زیستی مناسب، جهت افزایش میزان متابولیت­های ثانویه دارویی و زیست­توده در گیاه بذرالبنج مورد استفاده قرار گیرند.