مریم صمدیه

معراج از جمله موضوعاتی است که در آیات و روایات متعددی مورد بحث قرار گرفته و هم چنین متکلمان و مفسرین بسیاری آن را در مرکز توجه خویش قرار داده اند. مسئله معراج در دو حوزه وجود و کیفیت آن قابل بحث و ارزیابی است. تمامی متکلمان و مفسرین در اصل وجود معراج اتفاق نظر داشته و واقعیت آن را پذیرفته اند. اختلاف ها در این حوزه به کیفیت معراج مربوط می شود که در این خصوص عده ای معراج را صرفاً روحانی دانسته و معراج جسمانی ایشان را مورد تردید و بلکه حتی انکار خویش قرار داده اند. اینان معتقدند جسمانی بودن معراج با موانع و مشکلاتی همچون عدم امکان سیر شبانه از مسجدالحرام تا مسجدالاقصی و هم چنین عدم مطابقت جسم با عالم عقل مواجه است. برخی دیگر سیر مسجدالحرام تا مسجدالاقصی را جسمانی و سیر آسمانی ایشان را روحانی دانسته اند. ملاصدرا از جمله فیلسوفانی است که به مسئله معراج توجه داشته و آن را در سه حوزه واقعیت معراج، کیفیت حضور پیامبر و هم چنین کیفیت امور اخروی (آنچه که از احوال آخرت در شب معراج بر ایشان نمایان شده است) مورد بحث قرار داده است. وی معراج را امری حق و مطابق با واقع دانسته و منکرین آن را در زمره کافران و گمراه شده گان از صراط مستقیم دانسته است. ملاصدرا در مباحث خویش از کیفیت معراج قائل به جسمانی بودن آن هست؛ اما جسم موجود در سیر زمینی را جسم عنصری و امور اخروی و هم چنین جسم موجود در سیر آسمانی معراج را از سنخ جسم برزخی و مثالی دانسته است.