مریم صمدیه

کانت هم در دوره پیش از نقادی و هم در دوره نقادی به مسأله وجود توجه نموده است. وی در دوره پیش از نقادی، در رساله ی «تنها استدلال ممکن در تایید اثبات وجود خدا» مسأله وجود را مورد بحث قرار داده و حتی به ناتوانی عقل در ارائه برهان وجودی در اثبات وجود خداوند اشاره کرده است؛ همان دیدگاهی که کانت در دوره نقادی آن را بسط داده و بصورت کامل تری بیان نموده است. علاوه بر این در دوره نقادی وجود را عنوان یکی از مقولات فاهمه مطرح می کند. تامل در مفهوم وجود نشان میدهد که رویکرد کانت به مفهوم وجود در در هر دو دوره پیش از نقادی و دوره نقادی مبتنی بر تمایز محمول حقیقی و محمول منطقی است. محمول حقیقی محمولی است که امر تازه ای بر موضوع خود نمی افزاید و محمول منطقی آن است که امری جدید بر موضوع خود اضافه می کند. بایستی به این نکته اشاره شود که رویکرد کانت درباره وجود در دوره نقادی تغییر چندانی نداشته است و تنها تفاوت آن با دوره پیش از نقادی این است که در دوره نقادی، دیدگاه های خود را درباره ی وجود بر اساس مقولات فاهمه و تمایز قضایای ترکیبی/ تحلیلی بیان نموده است؛ به طوری که برخی از مفسران کانت مانند فرگی و ژیلسون معتقدنـد کـه کانت در رساله «تنها استدلال ممکن...، نه تنها همان نگرش نقادی را درباره وجود مطرح کرده، بلکه به نحو کامل تری بدان پرداخته است.