سید بهمن موسوی

برخی نظریات در احیای زیست بوم‎ های طبیعی بر انتقال منابع آبی از مناطق دیگر تأکید دارند؛ در حالیکه این راهکار موجب انتقال بحران به آن مناطق خواهد شد. در این راستا، بهینه سازی مصرف آب به ویژه در بخش کشاورزی که سهم عمده ای از مصرف آب را به خود اختصاص می دهد، می تواند راهکار مناسبی در صرفه جویی آب و باز توزیع مازاد آن به زیست بوم‎ها باشد. اهمیت این موضوع از آنجا ناشی می شود که مصرف بی‎رویه آب در بخش کشاورزی ایران بحران آبِ در دسترس را بوجود آورده است و دسترسی دریاچه ارومیه را به منابع آبی کم نموده و تخریب آن را بدنبال داشته است. در این راستا، دولت و نهادهای وابسته به آن در اجرای سیاست های متمرکز مدیریت آب با شکست مواجه شده اند. اگرچه در دوره ای از تاریخچه توسعه کشورهای جهان و از جمله ایران بر رهیافت های مشارکتی در مدیریت منابع کشاورزی و در قالب سازمان کشاورزان تأکید شده است؛ ولی متشکل کردن کشاورزان در گروه های محلّی و سازمان های تولید به سختی انجام شده است و کارایی لازم را در دستیابی به اهداف توسعه نداشته است. لذا، تحقیق حاضر ضمن شناسایی عوامل مؤثر بر رفتار صرفه جویی کشاورزان در مصرف منابع آب، به بررسی نقش سازمان های مردم نهاد محیط زیستی در بهینه سازی رفتار آنها در راستای احیای زیست بوم دریاچه ارومیه پرداخته است. چارچوب نظری تحقیق از نظریه رفتار هدفمندِ (Thoery of Goal-directed Behavior) پروجینی و کانر تدوین یافت. جامعه مورد مطالعه کلیه کشاورزان حوضه آبریز جنوبی دریاچه ارومیه در شهرستان میاندوآب بودند (23750N=) که با جدول کرجسی مورگان، حجم نمونه 368 نفر انتخاب شد و طبق نمونه گیری تصادفی طبقه ای با انتساب متناسب نسبت به نمونه گیری آنها اقدام شد و با پرسشنامه پیمایش شدند. روایی صوری پرسشنامه توسط عده ای از اعضای هیئت علمی در رشته ترویج و آموزش کشاورزی تأیید شد و پیشنهادهای اصلاحی آنها اعمال گردید. برای تأیید سازگاری و انسجام گویه های شاخص های تحقیق از تحلیل عاملی تأییدی در فضای نرم افزار AMOS (نسخه 20) استفاده شد و آلفای کرونباخ در دامنه 97/0-83/0α= گزارش گردید. آمار توصیفی و استنباطی تحقیق با نرم افزار SPSS (نسخه 15) تحلیل شدند. نتایج تحلیل مسیر نشان می دهد که کنترل رفتاری مصرف آب و عملکرد سازمان های مردم نهاد محیط‎زیستی به طور مستقیم بر رفتار صرفه جویی آب تأثیر می گذا