چکیده
برخی نظریات در احیای زیست بومهای طبیعی بر انتقال منابع آبی از مناطق دیگر تأکید دارند؛ در حالیکه این راهکار موجب انتقال بحران به آن مناطق خواهد شد. در این راستا، بهینهسازی مصرف آب به ویژه در بخش کشاورزی که سهم عمدهای از مصرف آب را به خود اختصاص میدهد، میتواند راهکار مناسبی در صرفهجویی آب و باز توزیع مازاد آن به زیست بومها باشد. اهمیت این موضوع از آنجا ناشی میشود که مصرف بیرویه آب در بخش کشاورزی ایران بحران آبِ در دسترس را بوجود آورده است و دسترسی دریاچه ارومیه را به منابع آبی کم نموده و تخریب آن را بدنبال داشته است. در این راستا، دولت و نهادهای وابسته به آن در اجرای سیاستهای متمرکز مدیریت آب با شکست مواجه شدهاند. اگرچه در دورهای از تاریخچه توسعه کشورهای جهان و از جمله ایران بر رهیافتهای مشارکتی در مدیریت منابع کشاورزی و در قالب سازمان کشاورزان تأکید شده است؛ ولی متشکل کردن کشاورزان در گروههای محلّی و سازمانهای تولید به سختی انجام شده است و کارایی لازم را در دستیابی به اهداف توسعه نداشته است. لذا، تحقیق حاضر ضمن شناسایی عوامل مؤثر بر رفتار صرفهجویی کشاورزان در مصرف منابع آب، به بررسی نقش سازمانهای مردم نهاد محیطزیستی در بهینهسازی رفتار آنها در راستای احیای زیست بوم دریاچه ارومیه پرداخته است. چارچوب نظری تحقیق از نظریه رفتار هدفمندِ (Thoery of Goal-directed Behavior) پروجینی و کانر تدوین یافت. جامعه مورد مطالعه کلیه کشاورزان حوضه آبریز جنوبی دریاچه ارومیه در شهرستان میاندوآب بودند (23750N=) که با جدول کرجسی مورگان، حجم نمونه 368 نفر انتخاب شد و طبق نمونهگیری تصادفی طبقهای با انتساب متناسب نسبت به نمونهگیری آنها اقدام شد و با پرسشنامه پیمایش شدند. روایی صوری پرسشنامه توسط عدهای از اعضای هیئت علمی در رشته ترویج و آموزش کشاورزی تأیید شد و پیشنهادهای اصلاحی آنها اعمال گردید. برای تأیید سازگاری و انسجام گویههای شاخصهای تحقیق از تحلیل عاملی تأییدی در فضای نرمافزار AMOS (نسخه 20) استفاده شد و آلفای کرونباخ در دامنه 97/0-83/0α= گزارش گردید. آمار توصیفی و استنباطی تحقیق با نرمافزار SPSS (نسخه 15) تحلیل شدند. نتایج تحلیل مسیر نشان میدهد که کنترل رفتاری مصرف آب و عملکرد سازمانهای مردم نهاد محیطزیستی به طور مستقیم بر رفتار صرفهجویی آب تأثیر میگذا