سید بهمن موسوی

فسفر یکی از عناصر غذایی ضروری مورد نیاز گیاه بوده که میزان جذب آن توسط گیاه به وسیله ی واکنش های جذب و واجذب کنترل میشود. فرآیند جذب سطحی فسفر در خاک یکی از شاخص های مهم قدرت بافری و در نتیجه قابلیت استفاده این عنصر برای گیاه به شمار میرود که تابع ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک میباشد برای مطالعه رفتار جذب فسفر در خاک های منطقه مراغه، حدود 100 نمونه خاک به روش مرکب از عمق 25-0 سانتی متری از نقاط مختلف تهیه شد. نمونه ها پس از هوا خشک شدن و عبور از الک دو میلیمتری، برخی از ویژگی های فیزیکی و شیمیایی آن ها تعیین شد. برای تعیین هم دماهای جذب فسفر، نمونه های سه گرمی از هرخاک در دو تکرار وزن و به آنها 30 میلی لیتر محلول مونوکلسیم فسفات (0، 2، 4، 6 ، 8 ، 12، 16، 20، 25 و30 میلی گرم در لیتر فسفر) و دو قطره تولوئن ریخته و در دمای 1±25 درجه سانتی گراد به مدت 24 ساعت در انکوباتور تکان داده شدند. اختلاف بین غلظت فسفر اولیه و نهایی به عنوان فسفر جذب سطحی شده، محاسبه شد و ارتباط آن با غلظت تعادلی فسفر به وسیله ی چهار مدل فروندلیچ، لانگمویر، تمکین و ون های برازش یافت. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت اولیه فسفر، جذب فسفر توسط خاک های مورد مطالعه افزایش یافت. براساس ضرایب تبیین (R2) و خطای استاندارد (SE) سه مدل فروندلیچ، تمکین و ون های برازش خوبی با داده های آزمایشی نشان دادند ولی معادله ی لانگمویر در تعدادی از خاک ها قادر به توصیف جذب فسفر نبود. ضریب تعیین (R2) در معادله ی فروندلیچ دامنه ای بین 55/0 تا 99/0 (میانگین 90/0)، معادله ی ون های بین61/0 تا 99/0 (میانگین 90/0) و معادله ی تمکین در محدوده 51/0 تا 97/0 (میانگین 83/0) و معادله لانگمویر بین 95/0-0 با میانگین (58/0) قرارداشت. شماری از شاخص های بافری فسفر با استفاده از هم دماهای جذب محاسبه گردید. برخی از این شاخص ها با ویژگی های خاک ارتباط معنی داری را نشان دادند. که در این میان شاخص EBC با کربنات کلسیم و فسفر اولسن، EPC با فسفر اولسن و پتاسیم، و شاخص n ون های با کربنات کلسیم، فسفر اولسن و مس ارتباط معنی داری را نشان دادند. SPR فقط با کربنات کلسیم ارتباط معنی داری را نشان داد.