سپیده بوذری

زمینه و هدف: آلودگی هوا و آسیب های ناشی از آن در شهر تهران به عنوان یکی از اصلی ترین مشکلات حوزه شهری در سایه قوانین موجود در این زمینه بررسی می شود. یکی از موارد آسیب به محیط زیست، آلودگی هوا به دلیل اقدامات انسانی است. اقداماتی که گاهی به عمد و با آگاهی و گاهی بدون قصد در طبیعت صورت می گیرد و باعث تغییر یا از بین رفتن آن می شود. از منظر حقوقی بررسی وجود مسئولیت برای این اقدامات حایز اهمیت است. مسئولیت ناشی از آلودگی هوا در مقررات و قوانین، ضمانت اجراهای مدنی و کیفری دارد. با نگاهی به قوانین موجود و ضرورت طرح بحث های حقوقی به صورت میان رشته ای و کمبود تحقیقات در این زمینه با ارائه پیشنهادهای سازنده در جهت رفع مشکلات این حوزه اقدام می گردد. روش: پژوهش حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی و با جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای انجام گرفته است و درصدد است ضمانت اجراهای حقوقی و کیفری را برای مسببین آلودگی هوا بررسی کند. ملاحظات اخلاقی: با وجود کمبود منابع کافی داخلی ضمن رعایت اصالت متون صداقت و امانتداری رعایت شده است. یافته ها: یکی از موارد آسیب به محیط زیست، آلودگی هوا به دلیل اقدامات انسانی است. قابل ذکر است که مسئولیت ناشی از آلودگی هوا در مقررات و قوانین مدنی و کیفری وجود دارد، اما به نظر می رسد با توجه به اهمیت این موضوع ضمانت اجراهای موجود در قوانین کافی نبوده و باید در خصوص موارد مسئولیت در حوزه مدنی و مجازات های حوزه کیفری مقررات جدیدی وضع شود. نتیجه گیری: در حوزه آلودگی هوا که از اصلی ترین عوامل آسیب در محیط زیست می باشد، در قوانین و مقررات ایران مواد متعددی پیش بینی شده است. این پیش بینی هم در قوانین اصلی همانند قانون اساسی و هم در سایر قوانین کیفری و حوزه مدنی وجود دارد، اما بیشتر از وجود قوانین، امکان اجرا و نحوه اجرا این قوانین اهمیت دارد. از نظر مدنی حوزه مسئولیت عواملی که باعث آلودگی هوا می شوند از طریق قواعد عام مسئولیت مدنی مثل وجود ضرر و رابطه علیت امکان طرح دعوا و مطالبه خسارت وجود دارد، البته در بسیاری از موارد در این حوزه اثبات موارد سه گانه مسئولیت مدنی دشوار بوده و گاهی غیر ممکن است. در حوزه کیفری نیز قوانین مرتبط با آلودگی هوا مجازات حبس و تعطیل مرکز آلاینده و یا جلوگیری از تردد وسایل نقلیه آلاینده وجود دارد، ضمن اینکه بعضی از مجازات ها همانند جزای ن