شهریار دشتی

استفاده و مدیریت بهینه ماده آلی یک جنبه مهم تولید پایدار در سیستم های زراعی است. با توجه به مقدار نسبتاً کم ماده آلی در خاکهای زارعی ایران و اثرات زیست محیطی مصرف مداوم کودهای شیمیایی، مصرف توأم کود شیمیایی و مواد آلی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در همین راستا به منظور بررسی اثر بقایای ورمی کمپوست و کود شیمیایی بر عملکرد، اجزای عملکرد و صفات کیفی گندم رقم بهار، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 11 تیمار و 4 تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه در سال زراعی 1393 اجرا شد. تیمارها شامل مصرف 50 درصد کود شیمیایی، 50 درصد کود شیمیایی+ 3 تن در هکتار ورمی کمپوست، 50 درصد کود شیمیایی+ 5 تن در هکتار ورمی کمپوست، 50 درصد کود شیمیایی+ 7 تن در هکتار ورمی کمپوست، 100 درصد کود شیمیایی، مصرف 3 تن ورمی کمپوست، مصرف 5 تن ورمی کمپوست، مصرف 7 تن ورمی کمپوست، مصرف 3 تن ورمی کمپوست+ (100 درصد کود شیمیایی- مقدار معادل عناصر غذایی موجود در 3 تن ورمی کمپوست)، مصرف 5 تن ورمی کمپوست+ (100 درصد کود شیمیایی- مقدار معادل عناصر غذایی موجود در 5 تن ورمی کمپوست) و 7 تن ورمی کمپوست+ (100 درصد کود شیمیایی- مقدار معادل عناصرغذایی موجود در 7 تن ورمی کمپوست) بود. نتایج نشان داد بیشترین تعداد دانه در سنبله در تیمارهای 11 و 4 و کمترین میزان آن هم در تیمارهای 1 و 6 مشاهده شد. بیشترین وزن هزار دانه در تیمار 11 حاصل شد که در مقایسه با تیمار 50 و 100 درصد کود شیمیایی به ترتیب 88/15 و 31/6 درصد افزایش نشان داد. همچنین بالاترین میزان عملکرد بیولوژیک و دانه گندم در تیمار 11 و بعد از آن در تیمار 10 مشاهده شد. بالاترین عملکرد پروتئین (6/998 کیلوگرم در هکتار) در تیمار 11 بدست آمد ولی کمترین عملکرد پروتئین (4/403 کیلوگرم در هکتار) به تیمار مصرف 3 تن ورمی کمپوست مربوط بود. میزان فسفر، آهن، روی و منگنز دانه نیز با مصرف ورمی کمپوست در تلفیق با کود شیمیایی بهبود یافت. در نتیجه کاربرد ورمی کمپوست به همراه کود شیمیایی علاوه بر کاهش چشمگیر مصرف کودهای شیمیائی و توسعه کشاورزی پایدار، سبب افزایش عملکرد کمی و کیفی گندم نیز شد. واژه های کلیدی: آهن دانه، دانه در سنبله، کود شیمیایی، عملکرد دانه، عملکرد پروتئین، ورمی کمپوست.