مقدمه و اهداف: این پژوهش بهمنظور بررسی عملکرد دانه، اجزای عملکرد، درصد پروتئین و برخی شاخصهای فیزیولوژیکی نخود زراعی )رقم سعید( تحت تأثیر کاربرد کودهای شیمیایی و زیستی و عصاره جلبک دریایی انجام شد. مواد و روشها: آزمایش بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار و طی دو سال زارعی )1389 و 1388( بهصورت مزرعهای در شهرستان اشنویه استان آذربایجان غربی انجام شد. عامل اول کاربرد کودهای زیستی و شیمیایی شامل: شاهد )عدم کاربرد کود(، مصرف خاکی کود زیستی فسفات بارور،2 کود شیمیایی آمونیوم فسفات، 05 درصد کود شیمیایی + 05 درصد کود زیستی و155 درصد کود شیمیایی + 155 درصد کود زیستی و عامل دوم محلولپاشی عصاره جلبک دریایی در سه سطح شاهد، کاربرد قبل از مرحله گلدهی و کاربرد بعد از مرحله گلدهی بود. صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، تعداد ساقههای فرعی، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، وزن صد دانه، عملکرد دانه، محتوای کلروفیل b+a، محتوای کارتنوئید، محتوای قند محلول و درصد پروتئین دانه بود. یافته ها: نتایج نشان داد کاربرد کودهای زیستی و شیمیایی تأثیر مثبتی بر بهبود صفات رشدی نخود داشت بهطوری که کاربرد ترکیبی کودهای زیستی و شیمیایی بیشترین افزایش را بر تعداد غلاف و تعداد دانه در هر بوته داشتند. کاربرد عصاره جلبک دریایی قبل از شروع گلدهی و یا بعد از گلدهی در مقایسه با شاهد باعث افزایش معنیدار تعداد دانه و غلاف در بوته و وزن صد دانه شد. بیشترین عملکرد دانه در سال اول )133/7 گرم در مترمربع( تحت تیمار ترکیبی کودهای زیستی و شیمیایی )05 05:( همراه با کاربرد عصاره جلبک دریایی قبل از مرحله گلدهی و در طی سال دوم )148/5 گرم در مترمربع( تحت تیمار ترکیبی )155:155( توأم با کاربرد عصاره جلبک دریایی قبل از مرحله گلدهی بهدست آمد. بیشترین محتوای قند محلول با کاربرد ترکیبی کود زیستی و کود شیمیایی در شرایط محلولپاشی عصاره جلبک در مرحله قبل یا بعد از گلدهی بهدست آمد. درصد پروتئین دانه نخود در سال اول با کاربرد جداگانه و یا ترکیبی کودهای زیستی و شیمیایی نسبت به شاهد افزایش معنیدار نشان داد و در سال دوم با کاربرد کودهای شیمیایی و یا ترکیبی بیشترین افزایش را نشان داد. غلظت کلروفیل b+a با کاربرد عصاره جلبک دریایی بعد از مرحله گلدهی افزایش معنیدار نشان داد و غلظت تأثیر کاربرد کودهای زیستی، شیمیایی و عصاره جلبک دریایی بر عملکرد...، 5 کارتنوئید در هردو سال با کاربرد ترکیبی کودهای زیستی و شیمیایی و یا کاربرد 155 درصد کود شیمیایی همراه با محلولپاشی عصاره جلبک دریایی بعد از گلدهی بیشترین افزایشها را نشان داد. نتیجه گیری: کاربرد کودهای شیمیایی و زیستی بهویژه کاربرد ترکیبی آنها توأم با محلولپاشی عصاره جلبک دریایی میتواند در افزایش عملکرد کمی و کیفی نخود در شرایط دیم مؤثر باشد. از سوی دیگر حذف یا کاهش مصرف نهادههای شیمیایی و جایگزینی آنها با کودهای زیستی و محرکهای رشد مانند عصاره جلبک دریایی را میتوان گامی مهم در جهت دستیابی به اهداف کشاورزی پایدار بهویژه در شرایط دیم در نظر گرفت.
