عبدالله جوانمرد

سابقه و هدف: کشت مخلوط به عنوان انقلاب سبز جدید می تواند با استفاده بهتر از منابع، زمینه را برای تولید پایدار فراهم کند. در مدیریت پایدار بوم نظام های کشاورزی، کاربرد کودهای زیستی به ویژه مایکوریزا به عنوان مکمل یا جایگزین کودهای شیمیایی از اهمیت بالایی برخوردار است. بر همین اساس، مطالعهای با هدف ارزیابی اثر قارچ Rhizophagus intraradices و کودهای شیمیایی بر عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ و نخود در کشت مخلوط اجرا گردید. مواد و روشها: یک آزمایش مزرعهای به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با 20 تیمار و سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه مراغه در سال زراعی 1398 اجرا گردید. فاکتور اول شامل الگوهای مختلف کشت (P1: کشت خالص گلرنگ، :P2 کشت خالص نخود، :P3 کشت یک ردیف گلرنگ + یک ردیف نخود، :P4 کشت سه ردیف گلرنگ + دو ردیف نخود و :P5 کشت چهار ردیف گلرنگ + دو ردیف نخود) و فاکتور دوم شامل منابع مختلف کودی:F1) عدم کاربرد کود، :F2قارچ مایکوریزا (Rhizophagus intraradices)، :F3 کود شیمیایی توصیه شده و F4: 50 درصد کود شیمیایی + قارچ مایکوریزا) بودند. یافته ها: نتایج نشان داد بیش ترین عملکرد دانه گلرنگ (6/ 1906 کیلوگرم در هکتار) و نخود ( 765 کیلوگرم در هکتار) در کشت خالص با کاربرد تلفیقی 50 درصد کود شیمیایی+ قارچ مایکوریزا مشاهده شد. علاوه بر این، بیش ترین درصد روغن (51/28 درصد) و عملکرد روغن (71/508 کیلوگرم در هکتار) گلرنگ به ترتیب در الگوهای کشت چهار ردیف گلرنگ + دو ردیف نخود و کشت خالص با کاربرد تلفیقی 50 درصد کود شیمیایی+ قارچ مایکوریزا حاصل شد. علیرغم کاهش عملکرد دانه گلرنگ و نخود در کشت مخلوط نسبت به کشت خالص، شاخص نسبت برابری زمین سودمندی کشت مخلوط را تأیید کرد، به طوری که در تمام تیمارهای کشت مخلوط نسبت برابری زمین بالاتر از یک بود و بیش ترین مقدار این شاخص (89/1) در تیمار یک ردیف گلرنگ + یک ردیف نخود با کاربرد 50 درصد کود شیمیایی+ قارچ مایکوریزا مشاهده شد. نتیجه گیری: با توجه به شاخص های نسبت برابری زمین، بهروه وری سیستم و شاخص مالی مخلوط، الگوی کشت یک ردیف گلرنگ + یک ردیف نخود همراه با کاربرد تلفیقی 50 درصد کود شیمیایی + قارچ مایکوریزا نه تنها منجر به ایجاد تنوع در اکوسیستم های کشاورزی و پایداری تولید شد، بلکه در افزایش درآمد اقتصادی و بهره وری استفا