عنوان تحلیل تغییرات جانبی مجرای رودخانه زرینه رود با استفاده از روش های ژئومورفومتریکی عنوان مجله پژوهش های ژئومورفولوژی کمّی نوع پژوهش مقاله چاپ شده کلیدواژه‌ها پلان فرم، تغییرات جانبی مجرا، ژئومورفومتری، مئاندر، زرینه رود چکیده مجرای رودخانههای آبرفتی سیستمهای دینامیکی هستند که در معرض تغییرات مختلفی میباشند. در این رابطه، جابجایی مجرا و فرایندهای مرتبط باعث مخاطراتی از قبیل آب شستگی پلها، تخریب جادههای ارتباطی و از بین رفتن اراضی میشود. ازاین رو، پایش و نظارت بر تغییرات مجرای رودخانهها ازجمله اقدامات اساسی در زمینه مدیریت رودخانهها و دشتهای سیلابی میباشد. در تحقیق حاضر، تغییرات جانبی مجرای رودخانه زرینهرود (جیغاتیچای) در طی 30 سال گذشته بررسی شده است. این پژوهش متکی بر کارهای میدانی و آزمایشگاهی، تصاویر ماهوارهای، نقشههای توپوگرافی و زمینشناسی و دادههای ایستگاههای هیدرومتری میباشد. به منظور تحلیلهای کمّی از روشها و شاخصهای ژئومورفومتریک به همراه مدل HEC-RAS استفاده شد. مجرای رودخانه در بالادست سد انحرافی نوروزلو به دو بازه (از ابتدای بازه مطالعاتی تا شهرک صنعتی شاهیندژ به عنوان بازه اول و از این شهرک تا محل سد مذکور به عنوان بازه دوم) و از پایاب سد انحرافی نورزولو تا چاله ارومیه به سه بازه (از پایاب این سد تا شهر میاندوآب به عنوان بازه سوم، از میاندوآب تا روستای چلیک به عنوان بازه چهارم و از این روستا تا مصب به عنوان بازه پنجم) تقسیمبندی شد. پلانفرم مجرا در بازههای بالادست سد انحرافی از نوع مئاندری با میانبرهای شوت (میانپشتهای) میباشد. از پایاب سد نوروزلو تا شهر میاندوآب، درنتیجه دخالتهای انسانی تبدیل به شبهمئاندری شده و سپس دوباره الگوی مئاندری ظاهر میشود. با اینکه توان رودخانه در بازه اول نسبت به سایر بازهها زیاد است اما به علت مواجهه با یک بستر آرمورینگ و برخورد کنارههای رودخانه به واحد کوهستان، از انجام کار ژئومورفیک محدودی برخوردار میباشد. درحالی که توان نسبتاً بالای رودخانه، افزایش پهنههای سیلگیر، پوشش گیاهی پراکنده، کنترل محدود متغیر زمینشناسی و فرسایشپذیری زیاد مواد کناره باعث شده است که بازه دوم دارای بیشترین میزان دینامیک عرضی باشد. از پایاب سد نوروزلو تا شهر میاندوآب به علت برداشت شن و ماسه بستر و کنارهها، رودخانه در بستری عریض و گود افتاده جریان مییابد و ارتباط آن با دشت سیلابی خود قطع شده است. این شرایط تا حدودی در بازه پاییندست نیز دیده میشود و بنابراین ازنظر دینامیک جانبی، غیرفعال محسوب میشود. در بازه انتهایی نیز خاصیت چسبندگی رس پژوهشگران منصورخیری زاده (نفر اول)، محمد حسینرضائی مقدم (نفر دوم)، معصومهرجبی (نفر سوم)، رسولدانشفراز (نفر چهارم)