|
چکیده
|
«مراجع قضاوتی»، عنوان عامی است برای تمامی شوراها، کمیسیون، هیأت ها، دادسراها، دادگاه ها، دیوان ها و عناوین مشابه، که به موجب قانون برای رسیدگی به جرائم، تخلفات، اختلافات و امور حسبی ایجاد شده است. مراجع قضاوتی به دو گروه «مراجع قضایی» و «مراجع غیرقضایی» قابل تقسیم هستند؛ مراجع دسته اول، که می توان عنوان دادگستری را بر آن ها نهاد، به اعتبار تشکیل در قوه قضاییه «مراجع قضایی» نام گذاری شده اند؛ در مقابل، «مراجع غیرقضایی» مراجع قانونی هستند که به اعتبار تشکیل آن ها در قوه مقننه، قوه مجریه، قوه قضاییه (خارج از دادگستری) و سایر دستگاه ها، به این اصطلاح شناخته می شوند. در متون رسمی و ادبیات حقوقی ما، اصطلاحات مختلفی برای نامیدن مراجع دسته دوم استفاده شده است که از جمله می توان به این موارد اشاره کرد: «مرجع غیرقضایی»، «مرجع اختصاصی غیرقضایی»، «مرجع اختصاصی اداری»، «مرجع اداری استثنایی»، «دادگاه اختصاصی اداری» و «مرجع شبه قضایی». در نظام کامن لا، عمدتاً اصطلاح "Administrative Tribunals" برای نامیدن این مراجع به کار می رود که به نظر می رسد «دیوان های اداری» ترجمه مناسبی برای آن باشد. از آنجا که این مراجع عهده دار کارویژه اصلی قوه قضاییه (یعنی قضاوت) هستند، شمار قابل توجهی از آن ها دارای عضو قضایی می باشد و تصمیمات و آرای قطعی آنها غالبا در مراجع قضایی (عمدتا در دیوان عدالت اداری) قابل اعتراض است، از این رو، هرچند بخش عمده این مراجع خارج از این قوه قرار دارند، کیفیت تصمیماتشان و میزان رعایت اصول رسیدگی عادلانه در آن ها، برای قوه قضاییه مهم و تلاش این قوه برای ارتقای وضعیت این مراجع ضروری می-باشد. بویژه اینکه، وضعیت فعلی این مراجع از حیث رعایت اصول دادرسی عادلانه به هیچ وجه رضایت بخش نیست. وابستگی سازمانی این مراجع به یکی از طرفین دعوا، عدم استقلال و بی طرفی اعضا و تعریف نشدن آیین رسیدگی مشخص با لحاظ اصول عادلانه حاکم، از جمله رعایت حق دفاع طرفین، از جمله چالش های کلان مراجع اختصاصی غیرقضایی است. بر همین اساس، در سند «راهبرد و اهداف برنامه پنج ساله قوه قضاییه» مصوب رئیس قوه قضاییه (مورخ 19/9/1390)، «ارتقای کارایی رسیدگی عادلانه در مراجع اختصاصی غیرقضایی»، به عنوان یکی از اهداف مورد نظر این برنامه تعیین شده است. اگرچه اقدامات تعریف شده برای تحقق این هدف، به دلیل ماهیت این برنامه
|