مشخصات پژوهش

عنوان	ارزیابی اثر کودهای سبز، زیستی و آلی بر عملکرد ماده خشک، کمیت و کیفیت اسانس نعناع‌فلفلی (Mentha piperita L.)
نوع پژوهش	مقاله چاپ‌شده در مجلات علمی
کلیدواژه‌ها	قارچ میکوریزا، کشاورزی پایدار، کیفیت اسانس، منتول، سینئول
چکیده	سابقه و هدف امروزه، استفاده از کودهای سبز در سیستم های کشاورزی پایدار بدلیل تاثیر مثبت آن‌ها در افزایش سلامت و حاصلخیزی خاک و بهبود کمیت و کیفیت عملکرد گیاهان بسیار مورد توجه قرار گرفته است. نتایج مطالعات قبلی نشان دهنده این است که کشت مخلوط گیاهان و استفاده از آن‌ها به عنوان کود سبز نقش موثری در بهبود عملکرد کمی و کیفی گیاهان دارد. علاوه بر استفاده از کودهای سبز، کاربرد کودهای آلی (ورمی‌کمپوست) و زیستی (قارچ آرباسکولار میکوریزا) هم می‌تواند اثر مثبتی بر عملکرد و کیفیت گیاهان داشته باشد. با توجه به اثرات منفی کودهای شیمیایی بر کیفیت گیاهان دارویی و معطر، بهبود ویژگی های کمی و کیفی این گیاهان به ویژه در شرایط کم‌نهاده به یک چالش بزرگ در بخش کشاورزی تبدیل شده است. لذا، پژوهشی با هدف بررسی اثر کودهای سبز (بصورت کشت خالص و مخلوط)، آلی و زیستی بر عملکرد ماده خشک، کمیت و کیفیت اسانس نعناع فلفلی اجرا گردید. مواد و روش‌ها آزمایش به صورت طرح بلوک‌های کامل تصادفی با هشت تیمار و سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه مراغه در سال 1401 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل کاربرد کود سبز (کشت خالص ماشک گل‌خوشه‌ای، کشت خالص جو، کشت مخلوط 25 درصد ماشک+ 75 درصد جو، 50 درصد ماشک+ 50 درصد جو و 75 درصد ماشک+ 25 درصد جو)، کود زیستی (قارچ آرباسکولار میکوریزا)، ورمی‌کمپوست (10 تن در هکتار) و عدم مصرف کود به عنوان تیمار شاهد بودند. قبل از برداشت، نمونه‌برداری از ده بوته بصورت تصادفی جهت اندازه‌گیری صفات مورفولوژی از قبیل ارتفاع بوته، تعداد گره در بوته، تعداد برگ و تعداد شاخه جانبی در بوته انجام گردید. پس از آن، برداشت از خطوط میانی با حذف اثرات حاشیه‌ای در سطحی معادل 2/3 مترمربع صورت گرفت. استخراج اسانس به روش تقطیر با آب با استفاده از دستگاه کلونجر (مدل فارماکوپه بریتانیا) انجام شد. برای شناسایی ترکیب‌های اسانس از دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل شده به طیف سنجی جرمی (GC-MS) مدل Agilent 5977A و دستگاه کروماتوگرافی گازی مدل Agilent 7990B با آشکارساز یونیزاسیون شعله‌ای (FID) استفاده شد. در نهایت بعد از اطمینان از نرمال بودن داده‌ها، تجزیه واریانس داده‌ها با استفاده از‌ نرم‌افزار آماریSAS ورژن 4/9 و رسم نمودارها با نرم‌افزار Excel صورت پذیرفت. همچنین، مقایسه میانگین داده-ها با استفاده از آزمون LSD در سطح احتمال پنج درصد صورت گرفت. نتایج نتایج نشان داد بیشترین نیتروژن (05/18 گرم بر کیلوگرم) و پتاسیم (25/18 گرم بر کیلوگرم) در برگ نعناع‌فلفلی با کاربرد کود سبز 50 درصد ماشک+ 50 درصد جو بدست آمد. در حالی که بالاترین میزان فسفر نعناع‌فلفلی (75/1 گرم بر کیلوگرم) با کاربرد قارچ میکوریزا بدست آمد. همچنین بیشترین عملکرد ماده خشک نعناع‌فلفلی (67/292 گرم در متر مربع) به کاربرد کود سبز 50 درصد ماشک+ 50 درصد جو مربوط بود که با کاربرد قارچ میکوریزا تفاوت معنی‌داری نداشت. علاوه بر این، بالاترین میزان درصد (84/1 درصد) و عملکرد اسانس نعناع‌فلفلی (39/5 گرم در متر مربع) به تیمار کود سبز50 درصد ماشک+ 50 درصد جو تعلق داشت. آنالیز شیمیایی اسانس نشان داد که ترکیبات غالب موجود در اسانس نعناع‌فلفلی به‌ترتیب شامل منتول (1/38-7/32 درصد)، منتون (4/21-3/18 درصد) و 8-1سینئول (1/6-2/5 درصد) بودند. بالاترین میزان منتول و سینئول با کاربرد کود سبز 50 درصد ماشک+ 50 درصد جو بدست آمد. نتیجه‌گیری بطور کلی، نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که کاربرد کود سبز مخلوط 50 درصد ماشک+ 50 درصد جو به بهبود کمیت و کیفیت اسانس (ترکیبات غالب اسانس از قبیل منتول و منتون) نعناع فلفلی منجر گردید.
پژوهشگران	موسی جمالی (نفر اول)، عبدالله جوانمرد (نفر دوم)، محمدرضا مرشدلو (نفر سوم)، مجتبی نورآئین (نفر چهارم)، مصطفی امانی ماچیانی (نفر پنجم)